Τι εμποδίζει την ανάπτυξη της Γεωθερμίας στην Ελλάδα και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί
Γράφει ο Απόστολος Αρβανίτης – Προϊστάμενος Τμήματος Γεωθερμίας και Ιαματικών Φυσικών Πόρων στην Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών – ΕΑΓΜΕ.
Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ημερίδα με γενικό θέμα “Γεωενέργεια: Προοπτικές και προκλήσεις” – που συνδιοργανώθηκε από το Σ.Ε.Γ. (Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων) και την Ε.Α.Γ.Μ.Ε. (Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών) – την Παρασκευή 26.09.2025 στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).
Με τη συμμετοχή μου στο πάνελ ομιλητών (panel discussion) της 3ης συνεδρίας με τίτλο “Γεωθερμική Ενέργεια – Εφαρμογή και Προοπτικές στον Ελλαδικό Χώρο” και στο πλαίσιο των ερωτήσεων που μου τέθηκαν από τη δημοσιογράφο-συντονίστρια κ. Λέττα Καλαμαρά, δόθηκε η δυνατότητα (α) επισήμανσης προβλημάτων που περιορίζουν την ανάπτυξη της γεωθερμίας και (β) κατάθεσης προτάσεων για την αντιμετώπισή τους.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΟΔΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
Πιο συγκεκριμένα, επισημάνθηκαν τα ακόλουθα προβλήματα:
Γεωλογικό ρίσκο. Η γεωθερμική ενέργεια, σε αντίθεση με τις άλλες Α.Π.Ε., διέπεται από γεωλογικό ρίσκο λόγω της ανάγκης εντοπισμού και απόληψης των γεωθερμικών ρευστών καθώς και της κατανόησης των γεωλογικών συνθηκών του γεωθερμικού πεδίου και του τρόπου λειτουργίας του γεωθερμικού συστήματος. Η κατανόηση των γεωλογικών συνθηκών του γεωθερμικού πεδίου και του τρόπου λειτουργίας του γεωθερμικού συστήματος είναι αναγκαία προκειμένου να διασφαλίζεται η ορθολογική και βέλτιστη αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας και η αειφορία του γεωθερμικού πόρου.
Ο εντοπισμός και η περιχάραξη ενός γεωθερμικού πεδίου και η απόληψη γεωθερμικών ρευστών – μέσω των πρώτων παραγωγικών γεωτρήσεων – δεν σημαίνει και πλήρη γνώση του γεωθερμικού πεδίου. Λόγω της έντονης τεκτονικής και της εκτεταμένης ρηγμάτωσης του Ελλαδικού χώρου κάθε νέα παραγωγική γεώτρηση, που γίνεται ακόμη και εντός οριοθετημένου πεδίου, ενέχει και το στοιχείο της έρευνας.
Η εκμετάλλευση ενός γεωθερμικού πεδίου συνυπάρχει με την έρευνα για την καλύτερη κατανόηση των χαρακτηριστικών του πεδίου και του τρόπου λειτουργίας του τόσο μέσω της κατασκευής των νέων γεωτρήσεων όσο και μέσω των εργασιών παρακολούθησης και διαχείρισης. Οι πραγματικές συνθήκες του γεωθερμικού ταμιευτήρα διερευνώνται και διαπιστώνονται στη φάση εκμετάλλευσης με την απόληψη ρευστών από πολλές γεωτρήσεις ταυτόχρονα και όχι από καθεμία μεμονωμένα, όταν αυτές κατασκευάζονται.
Το γεωλογικό ρίσκο περιορίζεται με την όσο το δυνατόν πληρέστερη γνώση του γεωθερμικού πεδίου και του γεωθερμικού ταμιευτήρα και, προφανώς, είναι πολύ μεγαλύτερο στο στάδιο εντοπισμού και βασικής αξιολόγησης των χαρακτηριστικών του γεωθερμικού πόρου.
Και ενώ για τα γεωθερμικά πεδία χαμηλής ενθαλπίας (τοπικού ενδιαφέροντος) το γεωλογικό ρίσκο αμβλύνεται με τις γεωθερμικές ερευνητικές εργασίες και την κατασκευή των πρώτων γεωθερμικών γεωτρήσεων από την Ε.Α.Γ.Μ.Ε. (πρώην Ι.Γ.Μ.Ε.), οι πιθανές περιοχές για τον εντοπισμό γεωθερμικών ρευστών μέσης ενθαλπίας (90-150oC) χαρακτηρίζονται από υψηλό ρίσκο λόγω ανεπάρκειας γεωτρητικών δεδομένων.
Το γεωλογικό ρίσκο και η ανόρυξη μη επιτυχημένων γεωτρήσεων (α) επιδρούν στην οικονομικότητα ενός γεωθερμικού έργου, αυξάνοντας το κόστος κατασκευής των έργων υποδομής και, άρα, τις αρχικές κεφαλαιουχικές δαπάνες (CAPEX), και (β) καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη ενός ευέλικτου και απλοποιημένου θεσμικού πλαισίου αδειοδότησης.
Υψηλές κεφαλαιουχικές δαπάνες (CAPEX) για τον εντοπισμό των γεωθερμικών ρευστών και την κατασκευή του συστήματος γεωθερμικών εκμετάλλευσης, δηλ. των έργων υποδομής (παραγωγικές γεωτρήσεις, γεωτρήσεις επανεισαγωγής, θερμικοί υποσταθμοί, δίκτυα μεταφοράς).
Αυτές οι υψηλές δαπάνες εμποδίζουν την επενδυτική απόφαση υπό το φόβο του επιχειρηματικού κινδύνου με αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην ανάπτυξη της γεωθερμίας.
Επιπλέον, η ανάγκη απόσβεσης των κεφαλαιουχικών δαπανών δυσχεραίνει τη διάθεση της παραγόμενης γεωθερμικής ενέργειας σε χαμηλές και ανταγωνιστικές τιμές έναντι άλλων συμβατικών μορφών ενέργειας και ΑΠΕ.
Αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών σε περιοχές εντοπισμένων γεωθερμικών πεδίων υψηλής ενθαλπίας (“εθνικού ενδιαφέροντος”) κατάλληλων για ηλεκτροπαραγωγή, όπως στη Μήλο και τη Νίσυρο, λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών. Η αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων απαιτεί την κοινωνική συναίνεση και αποδοχή. Συνεπώς, η έγκαιρη, συνεχής και επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση τόσο τοπικών κοινωνιών όσο και του ευρέως κοινού για τη γεωθερμική ενέργεια είναι απαραίτητη.
Δυστυχώς, υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης στην ελληνική κοινωνία για τη γεωθερμία, ενώ η ενημέρωση τοπικών κοινωνιών λίγο πριν την υλοποίηση συγκεκριμένων έργων δεν επιφέρει πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα και αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και καχυποψία.
Έλλειψη εξειδικευμένου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού σε θέματα γεωθερμίας. Το εξειδικευμένο – στη γεωθερμία – προσωπικό, διαφόρων κλάδων, είναι απολύτως αναγκαίο για: (α) την υλοποίηση της γεωθερμικής έρευνας, (β) την κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση του συστήματος γεωθερμικής εκμετάλλευσης, (γ) τις εργασίες διαχείρισης του γεωθερμικού δυναμικού, και (δ) την παροχή πλήρους, συνεχούς και τεκμηριωμένης επιστημονικής ενημέρωσης σε θέματα γεωθερμίας τόσο σε τοπικές κοινωνίες όσο και στο ευρύ κοινό.
ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Με βάση τα ανωτέρω προβλήματα, διατυπώθηκαν οι ακόλουθες προτάσεις για την αντιμετώπισή τους:
Παροχή οικονομικών κινήτρων και θέσπιση ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων για την ελαχιστοποίηση του γεωλογικού και επιχειρηματικού ρίσκου στη φάση της έρευνας για τον εντοπισμό των γεωθερμικών ρευστών και της κατασκευής του συστήματος γεωθερμικής εκμετάλλευσης (έργα υποδομής).
Η δυνατότητα θέσπισης ειδικών κινήτρων για την ανάπτυξη έργων έρευνας και εκμετάλλευσης γεωθερμικού δυναμικού αναφέρεται στο Άρθρο 14 του Ν. 4602/2019 (Μέρος Α’ “Έρευνα, εκμετάλλευση και διαχείριση του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας”).
Επιπλέον, και στο Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 18ης Ιανουαρίου 2024 για τη Γεωθερμία σημειώνεται (παράγραφος 32) ότι η αρχική φάση της γεωθερμικής έρευνας και κατασκευής απαιτεί σημαντικό αρχικό κόστος και κρύβει σημαντικούς επιχειρηματικούς κινδύνους και καλούνται τα κράτη-μέλη να διερευνήσουν λύσεις ελαχιστοποίησης των κινδύνων μέσω χρηματοδοτικών μηχανισμών, όπως επιχορηγήσεις, δάνεια μετατρέψιμα σε επιχορηγήσεις, κρατικές εγγυήσεις, ασφάλιση έρευνας και μηχανισμοί αντιστάθμισης κινδύνων, μηχανισμοί κάλυψης κινδύνων από δημόσιους πόρους και συνεισφορές ιδιωτικού τομέα, κ.ά.
Προς την κατεύθυνση της χρηματοδότησης γεωθερμικών έργων, το τελευταίο χρονικό διάστημα η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. σε συνεργασία με Εταιρεία Οικονομικών Συμβούλων προετοιμάζει μία ολοκληρωμένη πρόταση ειδικού χρηματοδοτικού εργαλείου για τη χρηματοδότηση δράσεων έρευνας, εκμετάλλευσης και διαχείρισης γεωθερμικού δυναμικού σε πεδία τοπικού ενδιαφέροντος για Ο.Τ.Α. Α’ και Β’ βαθμού, οι οποίοι έχουν ενεργές Συμβάσεις Μίσθωσης γεωθερμικού δυναμικού. Η πρόταση βρίσκεται στη φάση ολοκλήρωσης και πολύ σύντομα θα υποβληθεί προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τα περαιτέρω.
Διερεύνηση της δυνατότητας επιδότησης της παραγόμενης – από γεωθερμία – θερμικής ενέργειας μέσω της εξασφάλισης εγγυημένης τιμής ανά θερμική MWh, κατά τα πρότυπα της εγγυημένης τιμής ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ. Δυστυχώς, έχει λησμονηθεί ότι και η άμεσα χρησιμοποιούμενη θερμική ενέργεια δεν παύει να είναι ενέργεια, που πρέπει να τύχει ανάλογης μεταχείρισης.
Η εξασφάλιση εγγυημένης τιμής της θερμικής ενέργειας θα ενισχύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των γεωθερμικών ρευστών (α) χαμηλής ενθαλπίας σε πεδία τοπικού ενδιαφέροντος (θερμοκρασίες 30-90oC) και (β) μέσης ενθαλπίας (90-150oC) σε πεδία εθνικού ενδιαφέροντος για έργα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας, στα οποία η εμπορική χρήση της θερμικής ενέργειας μετά τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής δυαδικού κύκλου είναι απαραίτητη για την οικονομική τους βιωσιμότητα.
Η εγγυημένη τιμή θερμικής ενέργειας αφενός μεν θα διευκολύνει την πιο ασφαλή εκτίμηση του χρόνου απόσβεσης και αφετέρου θα καλύψει μέρος των δαπανών (α) λειτουργίας και συντήρησης των γεωθερμικών μονάδων, (β) εργασιών διαχείρισης των γεωθερμικών πεδίων και (γ) απασχόλησης του αναγκαίου εξειδικευμένου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού. Η κάλυψη μέρους αυτών των δαπανών, μέσω της εγγυημένης τιμής, θα οδηγήσει στη διαμόρφωση χαμηλής τιμής του διαθέσιμου γεωθερμικού προϊόντος, η οποία θα είναι ανταγωνιστική έναντι άλλων μορφών ενέργειας (συμβατικών και ΑΠΕ).
Συγκέντρωση όλων των γεωθερμικών δεδομένων στην Ε.Α.Γ.Μ.Ε. Είναι γνωστό ότι η γεωθερμική έρευνα στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1971 και πραγματοποιήθηκε σε όλη την επικράτεια τα τελευταία 50 χρόνια από το Ι.Γ.Μ.Ε., του οποίου διάδοχος είναι σήμερα η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. Συνεπώς, η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. διαθέτει όλα τα μέχρι σήμερα γεωθερμικά δεδομένα της χώρας και έχει προχωρήσει στη δημιουργία Βάσεων Δεδομένων. Η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. παρέχει εύκολα και ελεύθερα γεωθερμικά δεδομένα και πληροφόρηση σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Αν στα υπάρχοντα στοιχεία της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. προστίθενται συνεχώς και νέα ερευνητικά και γεωτρητικά δεδομένα από μισθωτές πεδίων και άλλους φορείς, όπως προβλέπεται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4602/2019 και συναφείς Υπουργικές Αποφάσεις, νέος Κανονισμός Γεωθερμικών Εργασιών), είναι προφανές ότι αυξάνονται οι γνώσεις για τα χαρακτηριστικά εντοπισμένων γεωθερμικών πεδίων και άλλων περιοχών με ευνοϊκές γεωθερμικές συνθήκες, με αποτέλεσμα τη μείωση του γεωλογικού ρίσκου.
Κατάρτιση εξειδικευμένου στη γεωθερμία επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού. Για την έρευνα και αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας και την ανάπτυξη της γεωθερμίας απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη εξειδικευμένου προσωπικού.
Στην παράγραφο 45 του Ψηφίσματος της 18ης Ιανουαρίου 2024 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη γεωθερμία (α) σημειώνεται ότι “μόνο περιορισμένος αριθμός πανεπιστημιακών μαθημάτων είναι αφιερωμένα στη γεωθερμική ενέργεια και είναι μικρής διάρκειας και προαιρετικά, ενώ η πλειονότητα των μαθημάτων που προσφέρονται καλύπτουν μόνο βασικές δεξιότητες”, (β) ενθαρρύνονται “τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα με σκοπό την επικαιροποίηση και την ενίσχυση των πτυχίων που προορίζονται για τη γεωθερμική ενέργεια, ώστε να καταρτιστούν επαρκώς οι μελλοντικές γενιές εργαζομένων στον τομέα”, και (γ) υπογραμμίζεται “η ανάγκη να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των φοιτητών και του διδακτικού προσωπικού σχετικά με τον τομέα της γεωθερμικής ενέργειας και τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας που παρουσιάζει”. Όλα τα ανωτέρω ισχύουν και για την Ελληνική πραγματικότητα.
Επιπλέον, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παράγραφος 43 του προαναφερθέντος Ψηφίσματος, η οποία “επισημαίνει ότι η ανάγκη για ειδικευμένο εργατικό δυναμικό θα αυξηθεί περαιτέρω στο μέλλον και παροτρύνει τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με τη βιομηχανία και, κατά περίπτωση, με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, να εντείνουν τα μέτρα για την απόκτηση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των ειδικών στον τομέα της γεωθερμικής τεχνολογίας, δεδομένου ότι η ύπαρξη επαρκούς δεξαμενής εργαζομένων θα είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της γεωθερμικής ανάπτυξης”.
Όπως προαναφέρθηκε, το εξειδικευμένο – στη γεωθερμία – επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, διαφόρων κλάδων, είναι απολύτως αναγκαίο για: (α) την υλοποίηση της γεωθερμικής έρευνας, (β) την κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση του συστήματος γεωθερμικής εκμετάλλευσης, (γ) τις εργασίες διαχείρισης του γεωθερμικού δυναμικού, και (δ) την παροχή πλήρους, συνεχούς και τεκμηριωμένης επιστημονικής ενημέρωσης σε θέματα γεωθερμίας τόσο σε τοπικές κοινωνίες όσο και στο ευρύ κοινό.
Ακολουθήστε μας στο Google News στο Facebook και το Instagram και δείτε τα video μας στο TikTok
